Multipl Skleroz (MS) hastalarında yapılan birçok çalışmada aktif enfeksiyonun MS atak riskini yaklaşık olarak iki kat arttırdığı gösterilmiştir. Ayrıca atak gelişmese bile enfeksiyon geçiren MS hastalarının beyin görüntülemelerinde aktif plak sayısında artış olduğu gösterilmiştir. Enfeksiyon nedenli oluşan atakların kalıcı kusur bırakma oranı, enfeksiyon olmadan meydana gelen ataklara göre daha yüksektir. Buna karşın enfeksiyonlardan korunmak için en etkili yöntemlerin başında olan aşılama konusunda ise aşıların immün sistemi aktive edip, atakları ortaya çıkarabileceği kaygısı uzun yıllardır mevcuttur. Ancak son yıllarda yapılan geniş kapsaplı birçok çalışmada MS hastalarında aşılamanın güvenli olduğu gösterilmiştir. MS’de aşılama konusundaki bir diğer kaygı da yeterli bağışıklamanın oluşup oluşmayacağıdır. İmmünosupresif/immünomodülatör tedaviler sırasında aşılanma yapıldığında etkinlikte sınırlı da olsa azalma görülebilir.

Mümkün olduğu kadar tüm aşılamalar ideal olarak her zaman immünosupresif/immünomodülatör tedavilerin başlanmasından önce yapılmalıdır.  MS atağı yeni geçirmiş ve spesifik tedavi alan hastaların ataktan 4-6 hafta sonra aşılanmaları daha uygundur. Toksoid (Difteri, Tetanoz) ve inaktif aşılar (Hepatit A/B, Kuduz, Pnömokok,Meningokok vb.) hastaya özel bir durum (allerjik hastalık vb. ek hastalık) yoksa MS hastalarında güvenlidir, uygulanabilir. Canlı aşılar (BCG, kızamık, polio, çicek, suçiçeği, sarı humma vb.) ise mecburi durumlar dışında önerilmemektedir. Aktif ilaç kullanan hastalar aşılama öncesi mutlaka değerlendirilmeli ve ciddi immünosupresyon ya da aktif enfeksiyon tespit edilirse aşı uygulanmamalı ya da ertelenmelidir.

MS hastalarında aşılama sonrası genel toplum ile uyumlu olarak birkaç gün sürebilecek ateş, halsizlik, baş ağrısı, miyalji gözlenebilir, hatta bu dönemde mevcut veya daha önce yaşanmış MS belirtilerinde birkaç gün geçici bir artış olabilir. Aşıların MS atağını tetiklemesi beklenmez.

Kızamık–Kızamıkçık–Kabakulak Aşısı (KKK)

KKK aşısı attenüe canlı bir aşıdır. Hastalığı geçirmemiş, bağışık yanıtı olmayan MS hastalarında immünosupresif ilaç almadan önce veya yakın zamanda atak geçirmemiş ise uygulanabilir. Bununla birlikte, immünosupresif ilaç kullanan veya yakın zamanda atak geçirmiş olan MS’li bireylerde atağın başlangıcından itibaren 4–6 hafta kadar aşılama ertelenmelidir. KKK aşısı MS’li kişilerde normal popülasyona benzer bir güvenlik profiline sahiptir.

Tetanoz, Tetanoz–Difteri (Td)/ Tetanoz–Difteri–Aselüler Boğmaca (Tdap) Aşısı

Tetanoz toksoid bir aşıdır. Yaşla beraber vücuttaki koruyuculuk düzeyleri gerilemekte hatta negatifleşmektedir. Tetanoz, difteri ve boğmaca için aşılama MS hastalarında genel popülasyonda olduğu gibidir. Tedavinin sürekliliği nedeni ile sıklıkla tedavi sürecinde aşılama yapılması gerekebilmektedir, güvenlidir.

Kuduz Aşısı (RV)

Kuduz hastalığında etkin bir tedavi olmadığı ve %100 ölümcül seyrettiği için  aşı ile koruma önemlidir. Güncel RV’ler kırk yıldan bu yana kullanılmakta olup inaktif aşılardır. Riskli temas sonrası aşılama ve riskli gruptakilere temas öncesi aşılama önerilmektedir.

Pnömokok Aşısı

Streptococcus pneumoniae, zatürenin önde gelen bakteriyel nedenidir. S. pneumoniae’nin etken olduğu diğer hastalıklar arasında menenjit, bakteriyemi, septik artrit, osteomyelit, akut pürülan sinüzit, mastoidit ve kulak iltihabı yer alır. Bu pnömokokal enfeksiyonlar önemli sakatlık ve ölüm nedenleridir. Pnömokok aşısı, tekerlekli sandalye ya da yatağa bağımlı hastalar dahil olmak üzere akciğer enfeksiyonu açısından yüksek risk taşıyan MS’li bireyler için önerilmektedir.

Hepatit B Aşısı

Hepatit B aşısı, rekombinant DNA teknolojisi olarak isimlendirilen, sentetik içerikli bir aşıdır. İçeriğinde canlı ya da zayıflatılmış virüs bulunmaz. Gıda ve İlaç İdaresi (FDA)/Avrupa İlaç Kurumu, MS’de tedavi öncesinde hepatit B taramasının yapılmasını ve gerekli şartlarda aşılamanın veya koruyucu tedavinin planlanmasını önermektedir. MS tedavileri geçirilmiş hepatit B enfeksiyonunda yeniden alevlenme meydana getirebilir. Bu nedenle serolojik tetkikler sonucunda gerekli görülen hastalara önleyici tedavinin MS tedavisi öncesi başlanması önerilmektedir. Eğer hepatit B aşısı uygulanacaksa, canlı virüs aşısı olmadığı için, tedaviye başlamadan en az iki hafta (idealde 4–6 hafta) önce planlanmalıdır.

Mevsimsel İnfluenza Aşısı

İnfluenza, her yıl dünyada yaklaşık 3-5 milyon kişiyi etkileyen, influenza virüsünün yol açtığı bir hastalıktır. Özellikle yaşlılar, çok küçük çocuklar, hamileler ve belirli kronik tıbbi durumları olan her yaştaki kişiler arasında ciddi hastalıklar, hastaneye yatışlar ve ölümlerle ilişkilendirilebilir. MS’te kapsamlı olarak araştırılmış olan standart doz inaktif enjektabl influenza aşısı, verilen tedaviden bağımsız olarak tüm MS’li bireyler için güvenli kabul edilmekte ve önerilmektedir. Ülkemizde şu anda bulunmamakla birlikte, canlı olan nazal sprey şeklinde kullanılan influenza aşısı MS’li bireyler için önerilmemektedir.

Ayşin KILINÇ TOKER

Dr. Öğretim Üyesi, SBÜ Kayseri Tıp Fakültesi, Kayseri Şehir Hastanesi