1.  Yorgunluk ve yorgunluk tipleri nelerdir?: Yorgunluk, günlük işlerde problemlere neden olan enerji eksikliği ile kendini gösteren Multipl skleroz (MS)’ de görülen en yaygın semptomlardandır. Hastaların yaklaşık %50-80’inde yorgunluk görülmektedir. Yorgunluğun nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ancak beyin ve omurilikteki değişiklikler, inflamasyon ve immün faktörlerin yorgunluk oluşumunda rol oynadığı düşünülmektedir. MS hastalarında yorgunluk hastalığın her aşamasında hem fiziksel hem de bilişsel yorgunluk olarak ortaya çıkabilir. Fiziksel yorgunluk, yapılan işler sırasında genel olarak güç eksikliği şeklinde ifade edilir; bilişsel yorgunluk ise zihinle yapılan işler sırasında oluşan enerji eksikliği şeklinde ifade edilmektedir. Ayrıca yorgunluk herhangi bir nedene bağlı olmadan ortaya çıkabileceği gibi hastalık sonucu görülen depresyon, ağrı gibi diğer semptomlarla ilişkili olarak da görülebilmektedir.
2. Yorgunlukla ilişkili durumlar: Yapılan çalışmalar depresyon, stres, uykusuzluk, enfeksiyon, sıcak intoleransı gibi faktörlerin MS hastalarında yorgunluğun klinik seyrini kötüleştirdiği görülmüştür. D vitaminindeki eksikliğinin de MS’ de yorgunlukla ilişkili olduğu görülmüştür. Bu nedenle mevcut tedavide D vitamini desteği önemlidir. Yapılan çalışmalarda sigaranın MS’ de yorgunlukla ilişkili bir diğer faktör olduğu ve hastalığın seyri üzerine olumsuz etkileri olduğu bulunmuştur.
3. Yorgunluğun değerlendirilmesi: Yorgunluğun şiddetini, hasta üzerine etkisini değerlendirmek amacıyla genellikle anketler uygulanmaktadır. Bunlardan en sık kullanılanlar arasında yorgunluğun şiddetini ölçen Yorgunluk Şiddet Ölçeği; yorgunluğun hastalar üzerine etkisini ölçen Yorgunluk Etki Ölçeği ve daha pek çok anket bulunmaktadır.
4. Yorgunluğun tedavisi: Yorgunluk ilaç kullanılarak ya da ilaç kullanılmadan bazı yöntemlerle tedavi edilmeye çalışılmaktadır. İlaç kullanılmadan yorgunluğun azaltılması amacıyla başlıca sigara tüketiminin azaltılması, kahve tüketiminin azaltılması, aşırı sıcaktan kaçınmak ve yüksek şiddetli olmayan egzersizlerin yapılması gibi yaşam stilinde yapılan bazı değişikler bulunmaktadır. Son yapılan çalışmalar incelendiğinde enerji koruma teknikleri (gün içindeki işlerin bölünerek yapılması), bilişsel davranışsal terapi, gevşeme teknikleri, orta şiddetli uygulanan aerobik egzersiz (yürüyüş, yüzme gibi) yaklaşımlarının yorgunluğun azalmasında etkili olabileceği gösterilmiştir.

Gizem ŞEKERCAN

Uzm. Fzt, Hacettepe Üniversitesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Fakültesi