Sigara Kullanımı ve Multipl Skleroz

Multipl skleroz (MS), merkezi sinir sisteminde demiyelinizasyon ve akson kaybıyla karakterize olan kronik bir nörolojik hastalıktır. Bu hastalık, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen ve yaşam kalitesini ciddi şekilde düşüren bir durumdur. MS’in nedenleri tam olarak anlaşılamamış olsa da çevresel faktörlerin hastalığın gelişiminde önemli bir rol oynadığı bilimsel çalışmalarla ortaya konulmuştur. Bu çevresel faktörler arasında sigara içimi, Epstein-Barr virüsü enfeksiyonları, D vitamini eksikliği ve obezite yer almaktadır. Sigara içimi, MS riski üzerinde en çok incelenen ve en güçlü kanıtlara sahip çevresel risk faktörlerinden biridir.

Sigara İçimi ve MS Riski: Bilimsel Kanıtlar

Sigara içimi, dünya genelinde yaygın bir alışkanlık olup, yaklaşık 2 milyar insan tarafından kullanılmaktadır. Sigara, yılda milyonlarca insanın ölümüne neden olan ve birçok kronik hastalığın temelinde yatan önemli bir risk faktörüdür. Sigara içmenin MS riski üzerindeki etkileri, 1940’lı yıllardan itibaren araştırılmaya başlanmış ve 2000’li yıllarda yapılan büyük ölçekli epidemiyolojik çalışmalarla bu ilişki güçlenmiştir. Özellikle sigara içen bireylerde MS gelişme riskinin, içmeyenlere kıyasla daha yüksek olduğu gösterilmiştir. Yapılan çalışmalarda, sigara içme süresi ve yoğunluğunun artmasıyla birlikte MS riskinin de arttığı görülmüştür. Bu durum, sigara içimi ile MS arasındaki nedensellik ilişkisinin güçlenmesine katkıda bulunmuştur.

Örneğin, Hernán ve arkadaşları tarafından yapılan bir çalışmada, sigara içen bireylerde ikincil progresif MS (SPMS) gelişme riskinin içmeyenlere göre üç kat daha fazla olduğu bulunmuştur. Ayrıca, sigara içen MS’li bireylerde beyin atrofisinin daha hızlı ilerlediği ve sakatlık yükünün daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Bu bulgular, sigara içiminin MS’in doğal seyri üzerinde olumsuz etkileri olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.

Sigara İçiminin Patofizyolojik Etkileri

Sigara içiminin MS üzerindeki olumsuz etkileri, bağışıklık sistemi ve sinir sistemi üzerindeki çeşitli mekanizmalarla açıklanmaktadır. Sigara dumanı, akciğerlerde proinflamatuar bir yanıt başlatarak otoimmüniteye yol açabilir. Bu inflamatuar süreç, genetik olarak yatkın bireylerde MS riskini artıran bir faktör olarak ortaya çıkmaktadır. Sigara dumanındaki serbest radikaller, siyanat ve karbon monoksit gibi toksik maddeler, sinir hücrelerine doğrudan zarar vererek sinir sistemi üzerinde nörotoksik etkiler yaratır. Bu süreç, MS’li bireylerde hastalık aktivitesinin artmasına ve hastalığın daha hızlı ilerlemesine neden olabilir.

Sigara içiminin sinir sistemi üzerindeki olumsuz etkileri, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ile de tespit edilmiştir. Yapılan çalışmalarda, sigara içen MS’li bireylerde beyin lezyonlarının sayısının ve hacminin içmeyenlere göre daha fazla olduğu gösterilmiştir. Horakova ve arkadaşları tarafından yapılan bir çalışmada, sigara içen bireylerde yeni lezyon gelişme riskinin iki kat daha fazla olduğu bulunmuştur. Ayrıca, sigara içmenin kan-beyin bariyerinin geçirgenliğini artırarak, otoimmün hücrelerin merkezi sinir sistemine girişini kolaylaştırdığı ve bu durumun MS patogenezinde önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir.

Sigara İçiminin MS Tedavisi Üzerindeki Etkileri

Sigara içimi, sadece MS’in doğal seyrini değil, aynı zamanda hastalığı modifiye edici ilaçların etkinliğini de olumsuz etkileyebilir. Sigara içen MS’li bireylerde, natalizumab gibi güçlü hastalık modifiye edici tedavilerin etkinliğinin azalabileceği yönünde bulgular mevcuttur. Petersen ve arkadaşları tarafından yapılan bir çalışmada, sigara içen bireylerde hastalık aktivitesinin arttığı ve relaps oranlarının içmeyenlere göre daha yüksek olduğu gösterilmiştir. Bu bulgular, sigara içiminin MS tedavisinde dikkate alınması gereken önemli bir faktör olduğunu ortaya koymaktadır.

Pasif İçicilik ve Alternatif Tütün Ürünlerinin Etkileri

Aktif sigara içiminin yanı sıra, pasif içicilik de MS riski üzerinde olumsuz etkilere sahiptir. Pasif sigara içimi, aktif sigara içimiyle benzer sağlık riskleri taşır ve MS gelişme riskini artırabilir. Hedström ve arkadaşları tarafından yapılan çalışmalarda, pasif içiciliğin MS riskini artırdığı ve bu etkinin süreye bağlı olarak arttığı gösterilmiştir. Ayrıca, su piposu gibi alternatif tütün ürünlerinin kullanımı da MS riski ile ilişkilendirilmiştir.

Son yıllarda, elektronik sigara (e-sigara) kullanımı artış göstermektedir. E-sigaraların MS üzerindeki etkileri henüz tam olarak anlaşılmamış olsa da bu ürünlerin de sağlık açısından ciddi riskler taşıdığı düşünülmektedir. E-sigaralar, tütünün yanması yerine sıvı nikotinin buharlaştırılmasıyla çalışır ve bu süreçte ortaya çıkan buharın zararlı olabileceği düşünülmektedir. Bu nedenle, e-sigaraların MS’li bireyler üzerindeki potansiyel etkileri üzerine daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.

Sigara Bırakmanın Önemi ve Danışmanlık

Sigara bırakma, MS’li bireyler için hayati öneme sahiptir. Sigara içmenin olumsuz etkilerinin bir kısmı geri dönüşümlü olup, sigara bırakma sonrasında hastalığın prognozu iyileşebilir. Ramanujam ve arkadaşları tarafından yapılan bir çalışmada, sigara bırakmanın ardından MS’in ilerleme hızının yavaşladığı ve sakatlık yükünün azaldığı gösterilmiştir. Ayrıca, sigara bırakmanın genel sağlık üzerindeki olumlu etkileri, komorbiditelerin azalması ve yaşam süresinin uzaması ile de kendini göstermektedir.

Sigara bırakma konusunda danışmanlık, bu sürecin başarıyla tamamlanmasında kritik bir rol oynar. Bu süreçte, sigara içen bireylere karşı yargılayıcı olmayan bir yaklaşım benimsenmeli ve sigara bırakma sürecinde karşılaşabilecekleri zorluklar konusunda bilgilendirme yapılmalıdır. Sigara bırakma sürecinde farmakolojik tedaviler ve davranışsal terapilerin bir arada kullanılması, başarı oranını artırmaktadır.

Sonuç

Sigara içimi, MS için modifiye edilebilir bir risk faktörüdür ve hastalığın seyrini olumsuz yönde etkiler. Sigara içen MS’li bireylerde, hastalık aktivitesi daha yüksek, beyin atrofisi daha hızlı ve genel sağlık durumu daha kötü olmaktadır. Bu nedenle, sigara bırakma stratejileri MS tedavisinin önemli bir parçası olmalı ve hastalar bu konuda bilgilendirilmeli ve desteklenmelidir. Sigara içiminin MS üzerindeki olumsuz etkilerini anlamak, hastalık yönetiminde önemli bir adım olacaktır. Ayrıca, sigara içimi ile ilişkili patofizyolojik mekanizmaların daha iyi anlaşılması, diğer çevresel risk faktörlerinin MS üzerindeki etkilerini de anlamamıza yardımcı olabilir. Bu bağlamda, sigara bırakma süreçlerinin desteklenmesi ve bu alanda daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.

Rosso M, Chitnis T. Association Between Cigarette Smoking and Multiple Sclerosis: A Review. JAMA Neurol. 2020 Feb 1;77(2):245-253. doi: 10.1001/jamaneurol.2019.4271. PMID: 31841592.Contentti EC, Rojas JI, Giachello S, Henestroza P, Lopez PA. Smoking and Health-Related Quality of Life in Patients With Multiple Sclerosis From Latin America. Int J MS Care. 2024 Jul 15;26(Q3):187-193. doi: 10.7224/1537-2073.2023-053. PMID: 39072226; PMCID: PMC11273276.Schlindwein MAM, de Moura Campos MH, Breis LC, Chara BS, Scherer CS, Caminski VAP, Matta A, Gonçalves MVM. Impacts of environmental tobacco smoke on the onset and progression of multiple sclerosis: a systematic review. Arq Neuropsiquiatr. 2024 Mar;82(3):1-10. doi: 10.1055/s-0044-1779271. Epub 2024 Mar 15. PMID: 38490261; PMCID: PMC10942830.Alrouji M, Manouchehrinia A, Gran B, Constantinescu CS. Effects of cigarette smoke on immunity, neuroinflammation and multiple sclerosis. J Neuroimmunol. 2019 Apr 15;329:24-34. doi: 10.1016/j.jneuroim.2018.10.004. Epub 2018 Oct 9. PMID: 30361070.

Hernán, M. A., et al. (2005). “Cigarette smoking and the progression of multiple sclerosis.” Brain, 128(6), 1461-1465. doi:10.1093/brain/awh471.

Petersen, A. M., et al. (2018). “Cigarette smoking and the relapse rate in multiple sclerosis: Observational study.” Multiple Sclerosis Journal, 24(1), 74-81. doi:10.1177/1352458517706039.

Ramanujam, R., et al. (2015). “Smoking and risk of multiple sclerosis progression: A cross-sectional study.” Annals of Neurology, 78(6), 946-954. doi:10.1002/ana.24507.

Horakova, D., et al. (2013). “MRI findings and smoking in patients with clinically isolated syndrome and early multiple sclerosis.” Multiple Sclerosis Journal, 19(6), 727-735. doi:10.1177/1352458512460418.

Hedström, A. K., et al. (2011). “Exposure to passive smoking and the risk of multiple sclerosis.” European Journal of Epidemiology, 26(9), 789-797. doi:10.1007/s10654-011-9617-7.